Инструктивно-методические письма

ЗАЦВЯРДЖАЮ

Намеснік Міністра адукацыі

Рэспублікі Беларусь

________________А. У. Кадлубай

«1» жніўня 2024 г.

ІНСТРУКТЫЎНА-МЕТАДЫЧНАЕ ПІСЬМО

МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ

«Аб арганізацыі ў 2024/2025 навучальным годзе адукацыйнага працэсу пры вывучэнні вучэбных прадметаў і правядзенні факультатыўных заняткаў пры рэалізацыі адукацыйных праграм агульнай сярэдняй адукацыі»

ЯКАСЦЬ АДУКАЦЫІ

Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 27 лістапада 2023 г. № 375 2024 год аб'яўлены Годам якасці. Міністрам адукацыі А. І. Іванцом зацверджаны Комплекс мерапрыемстваў па рэалізацыі рэспубліканскага плана мерапрыемстваў па правядзенні ў 2024 годзе Года якасці.

У Кодэксе Рэспублікі Беларусь аб адукацыі (далей – Кодэкс аб адукацыі) якасць адукацыі ў дачыненні да агульнай сярэдняй адукацыі вызначаецца як адпаведнасць адукацыі (пачатковай, базавай, сярэдняй) патрабаванням адпаведнага адукацыйнага стандарту агульнай сярэдняй адукацыі, вучэбна-праграмнай дакументацыі адукацыйнай праграмы пачатковай адукацыі, адукацыйнай праграмы базавай адукацыі, адукацыйнай праграмы сярэдняй адукацыі, іншым патрабаванням, прадугледжаным Кодэксам аб адукацыі, іншымі актамі заканадаўства.

Якасць адукацыі вызначаецца сукупнасцю крытэрыяў і паказчыкаў, якія характарызуюць розныя аспекты адукацыйнай дзейнасці ўстановы адукацыі: адукацыйныя дасягненні вучняў, прафесійную кампетэнтнасць педагагічных кадраў, арганізацыю адукацыйнага працэсу, арганізацыю самакантролю за забеспячэннем якасці адукацыі, арганізацыю кіраўніцкай дзейнасці, удзел у эксперыментальнай, інавацыйнай дзейнасці, іншыя аспекты.

Да асноўных задач сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны ў сярэднетэрміновай перспектыве і на перыяд да 2030 года аднесена павышэнне якасці адукацыі, што абумоўлена патрэбай грамадства ў адукаваных, маральных, прадпрымальных і кампетэнтных асобах, здольных самастойна прымаць адказныя рашэнні ў сітуацыі выбару, прагназуючы іх магчымыя наступствы, якія ўмеюць выбіраць спосабы супрацоўніцтва. Яны павінны адрознівацца мабільнасцю, дынамізмам, канструктыўнасцю, валодаць развітым пачуццём адказнасці за свой лёс і лёс краіны.

Асноватворным навыкам для паспяховай сацыялізацыі і адаптацыі асобы ў свеце, які хутка змяняецца, становіцца функцыянальная адукаванасць.

Індыкатарам якасці адукацыі ў частцы фарміравання функцыянальнай адукаванасці з'яўляецца нацыянальнае даследаванне якасці адукацыі (далей – НДЯА), якое ставіць сваёй мэтай праверку наяўнасці такіх ведаў, уменняў і навыкаў, якія неабходныя вучням у рэальных жыццёвых сітуацыях.

У 2023 годзе праведзена першае нацыянальнае даследаванне якасці адукацыі, накіраванае на выяўленне ўзроўню сфарміраванасці функцыянальнай адукаванасці навучаюцца па чатырох напрамках. Рэкамендацыі па выніках НДЯА, якімі варта кіравацца ў мэтах фарміравання чытацкай, матэматычнай, прыродазнаўчанавуковай, фінансавай адукаванасці, размешчаны на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Нацыянальнае даследаванне якасці адукацыі.

АКТУАЛЬНЫЯ МЕТАДЫ НАВУЧАННЯ І ВЫХАВАННЯ, ФОРМЫ АРГАНІЗАЦЫІ АДУКАЦЫЙНАГА ПРАЦЭСУ

Фарміраванне функцыянальнай адукаванасці вучняў абумовіла неабходнасць пераважнага выкарыстання настаўнікамі метадаў навучання і выхавання, накіраваных на фарміраванне ў вучняў навыкаў самастойнай вучэбнай дзейнасці пры правядзенні вучэбных і факультатыўных заняткаў.

Інфармуем, што асаблівасці фарміравання і развіцця функцыянальнай адукаванасці вучняў пры вывучэнні зместу вучэбных прадметаў, рэкамендуемыя метады навучання і выхавання, заданні для выканання вучнямі выкладзены ў дадатках 1–22 да дадзенага пісьма.

Звяртаем увагу на неабходнасць больш шырокага выкарыстання ў адукацыйнай практыцы вучэбнага праектавання.

Згодна з пунктам 12 артыкула 150 Кодэкса аб адукацыі вучэбнае праектаванне адносіцца да вучэбных заняткаў, якія прадугледжваюць самастойную дзейнасць вучня або групы вучняў для практычнага вырашэння навуковай, тэхнічнай, мастацкай, сацыяльнай ці іншай значнай праблемы з наступным публічным прадстаўленнем і абмеркаваннем вынікаў.

Асаблівасці метаду праектаў (сукупнасць даследчых, пошукавых, іншых творчых падыходаў да вырашэння вучэбнай праблемы або праблемы, з якой вучні могуць сутыкнуцца ў рэальным свеце) вызначаюць спецыфічныя этапы выканання вучэбнага праекта (вучэбна-даследчага праекта з эксперыментальным складнікам) (далей – праект):

вызначэнне праблемы, якая абумоўлівае матыў дзейнасці, накіраванай на яе рашэнне;

фармуляванне мэты праектнай дзейнасці (пошук спосабаў рашэння праблемы) і задач дасягнення мэты ў пэўных умовах;

арганізацыя груп, размеркаванне роляў у групах, выбар метадаў, планаванне дзейнасці і ўласна яе ажыццяўленне;

публічная абарона, прэзентацыя вынікаў праекта.

Пры выбары мадэлі абароны праектнай групе варта ўлічыць, як будуць асветлены ў прэзентацыі ўсе кампаненты праекта:

актуальнасць і значнасць праблемы, мэта і задачы праекта, праведзенае ўнутры яго даследаванне, вывады, на якіх заснаваны вынікі рашэння праблемы;

арыгінальнасць рашэння праблемы;

каштоўнасць і навізна атрыманых вынікаў;

самастойнасць работы над праектам, ролю асобных груп або асоб у калектыўным праекце;

навуковасць, пераканаўчасць і выразнасць выступлення;

раскрыццё зместу праекта на прэзентацыі;

выкарыстанне сродкаў нагляднасці, тэхнічных сродкаў, адказы на пытанні.

Пры рэалізацыі метаду праектаў на практыцы настаўнік арыентуе вучняў на разнастайныя віды самастойнай дзейнасці, ставячы ў прыярытэт дзейнасць даследчага, пошукавага, творчага характару.

Падрыхтоўку вучняў да вучэбнага праектавання мэтазгодна пачынаць з міні-праектаў, якія мяркуюць рашэнне нескладанай праблемы. Пры гэтым міні-праект павінен адпавядаць узроўню псіхафізічнага развіцця вучняў, быць разлічаны на непрацяглую яго рэалізацыю (на працягу аднаго-двух урокаў) і абавязкова ўключаць самастойную пошукавую, даследчую і творчую дзейнасць вучняў (сумесную або індывідуальную). Больш эфектыўнымі з'яўляюцца праекты, калі ў якасці дамашніх заданняў да чарговага ўрока вучні самастойна (індывідуальна або ў групах) выконваюць той ці іншы этап работы над праектам, даючы справаздачу аб праведзенай працы ў пачатку наступнага ўрока.

Рэкамендуем для навучання вучняў праектнай дзейнасці на міжпрадметнай аснове выдзеліць на кожны клас па адной гадзіне на тыдзень з кампанента ўстановы адукацыі вучэбнага плана ўстановы агульнай сярэдняй адукацыі адпаведнага віду на бягучы год з выкарыстаннем вучэбна-метадычных комплексаў (вучэбныя праграмы, дыдактычныя матэрыялы, метадычныя рэкамендацыі) па фарміраванні функцыянальнай адукаванасці вучняў пры вывучэнні вучэбных прадметаў гуманітарнай, гісторыка-грамадазнаўчай і сацыякультурнай, матэматычнай і прыродазнаўчанавуковай адукацыі. Вучэбна-метадычныя комплексы размешчаны на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Вучэбныя прадметы. I–IV класы / Вучэбна-метадычныя комплексы факультатыўных заняткаў па фарміраванні функцыянальнай адукаванасці вучняў; Вучэбныя прадметы. V–XI класы / Вучэбна-метадычныя комплексы факультатыўных заняткаў па фарміраванні функцыянальнай адукаванасці вучняў.

ПАТРАБАВАННІ ДА АРГАНІЗАЦЫІ АДУКАЦЫЙНАГА

ПРАЦЭСУ

1. Пачатак і завяршэнне чвэрцяў, канікул

У 2024/2025 навучальным годзе арганізацыя адукацыйнага працэсу ажыццяўляецца па чвэрцях у наступныя тэрміны:

першая чвэрць – з 2 верасня па 26 кастрычніка 2024 г.;

другая – з 4 лістапада па 24 снежня 2024 г.;

трэцяя – з 8 студзеня па 22 сакавіка 2025 г.;

чацвёртая – з 31 сакавіка па 31 мая 2025 г., а для вучняў IX (X), XI (XII) класаў з 31 сакавіка па 23 мая 2025 г.

На працягу навучальнага года ўстанаўліваюцца канікулы:

восеньскія – 8 дзён з 27 кастрычніка па 3 лістапада 2024 г. уключна;

зімовыя – 14 дзён з 25 снежня па 7 студзеня 2025 г. уключна;

вясновыя – 8 дзён з 23 сакавіка па 30 сакавіка 2025 г. уключна;

летнія – 92 дні з 1 чэрвеня па 31 жніўня 2025 г., для вучняў, якія завяршылі навучанне на II ступені агульнай сярэдняй адукацыі, – 82 дні з 11 чэрвеня па 31 жніўня 2025 г. уключна.

Для вучняў I і II класаў (III класаў для вучняў з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця з пяцігадовым тэрмінам навучання на I ступені агульнай сярэдняй адукацыі) у трэцяй чвэрці праводзяцца дадатковыя зімовыя канікулы з 17 лютага па 23 лютага 2025 г. уключна працягласцю 7 дзён.

2. 2. Арганізацыя падрыхтоўкі ўстановы агульнай сярэдняй адукацыі (далей, калі не ўказана іншае, – УАСА) да пачатку 2024/2025 навучальнага года

Арганізацыя падрыхтоўкі УАСА да пачатку навучальнага года рэгулюецца Палажэннем аб парадку падрыхтоўкі ўстановы агульнай сярэдняй адукацыі да пачатку навучальнага года, зацверджаным пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 4 сакавіка 2024 г. № 141.

Стан гатоўнасці УАСА да пачатку навучальнага года вызначаецца ў адпаведнасці з патрабаваннямі да мер бяспекі пры арганізацыі адукацыйнага і выхаваўчага працэсаў, патрабаваннямі па забеспячэнні пажарнай бяспекі, санітарна-эпідэміялагічнымі патрабаваннямі, іншымі патрабаваннямі, устаноўленымі заканадаўствам аб адукацыі.

2.1. Звяртаем увагу на неабходнасць выканання патрабаванняў да рэжыму вучэбных заняткаў (заняткаў), устаноўленых у Дадатку 12 да спецыфічных санітарна-эпідэміялагічных патрабаванняў да зместу і эксплуатацыі ўстаноў адукацыі, зацверджаных пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 7 жніўня 2019 г. № 525 (у рэдакцыі пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 12.07.2024 № 502) (далей – ССЭП).

2.2. Акцэнтуем увагу, што ў УАСА бяспечная арганізацыя адукацыйнага працэсу, у тым ліку ў вучэбных кабінетах па вучэбных прадметах «Фізіка», «Хімія», «Біялогія», «Інфарматыка», «Працоўнае навучанне», «Дапрызыўная (медыцынская) падрыхтоўка», і выхаваўчай работы ў пазавучэбны час рэгламентуецца лакальнымі прававымі актамі УАСА (падстава – Правілы бяспекі арганізацыі адукацыйнага, выхаваўчага працэсаў пры рэалізацыі адукацыйных праграм агульнай сярэдняй адукацыі, якія ўстанаўліваюць патрабаванні да мер бяспекі пры арганізацыі адукацыйнага і выхаваўчага працэсаў і накіраваны на захаванне жыцця і здароўя ўдзельнікаў адукацыйнага і выхаваўчага працэсаў, зацверджаныя пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 3 жніўня 2022 г. № 227).

3. Нагадваем, што парадак дзялення класаў на групы пры вывучэнні асобных вучэбных прадметаў вызначаны ў пунктах 41 і 44 Палажэння аб установе агульнай сярэдняй адукацыі, зацверджанага пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 19 верасня 2022 г. № 322 (далей – Палажэнне аб УАСА).

Згодна з пунктам 41 Палажэння аб УАСА класы дзеляцца:

на групы хлопчыкаў (юнакоў) і дзяўчынак (дзяўчат) пры правядзенні вучэбных заняткаў па вучэбным прадмеце «Працоўнае навучанне» ў V–IX  класах і па вучэбным прадмеце «Фізічная культура і здароўе» ў X і XI класах. Дапускаецца ў спецыялізаваных ліцэях дзяленне класаў на дзве групы пры напаўняльнасці класа не менш за 20 вучняў мужчынскага полу пры правядзенні вучэбных заняткаў па вучэбным прадмеце «Працоўнае навучанне» ў VII і VIII класах і па вучэбным прадмеце «Фізічная культура і здароўе» ў VII–XI класах;

на групы юнакоў і дзяўчат пры правядзенні вучэбных заняткаў па вучэбным прадмеце «Дапрызыўная і медыцынская падрыхтоўка» ў X і XI класах. Пры дзяленні класа на групы ў VIII (VII)–XI класах кадэцкіх вучылішчаў, спецыялізаваных ліцэяў дапускаецца не ўлічваць пол;

пры правядзенні вучэбных заняткаў па вучэбным прадмеце «Замежная мова» з напаўняльнасцю кожнай групы не менш за 9 вучняў;

на дзве групы ў базавых школах, сярэдніх школах, кадэцкіх вучылішчах пры напаўняльнасці класа не менш за 24 вучні; школах-інтэрнатах, санаторных школах-інтэрнатах, вячэрніх класах сярэдніх школ, гімназіях, ліцэях, універсітэтах, акадэміях (кансерваторыях), спецыялізаваных ліцэях, гімназіях – каледжах мастацтваў пры напаўняльнасці класа не менш за 20 вучняў пры правядзенні вучэбных заняткаў па вучэбных прадметах:

«Інфарматыка» – у VI–XI (XII) класах;

«Матэматыка» – пры правядзенні практыкумаў па рашэнні задач у X і XI класах з вывучэннем на павышаным узроўні дадзенага вучэбнага прадмета;

«Фізіка» – пры правядзенні франтальных лабараторных работ у VII–XI (XII) класах, практыкумаў па рашэнні задач у X і XI класах з вывучэннем на павышаным узроўні дадзенага вучэбнага прадмета;

«Біялогія» – пры правядзенні лабараторных і практычных работ у X і XI класах з вывучэннем на павышаным узроўні дадзенага вучэбнага прадмета;

«Хімія» – пры правядзенні практычных работ у VII–XI (XII) класах, лабараторных вопытаў у X і XI класах з вывучэннем на павышаным узроўні дадзенага вучэбнага прадмета;

«Астраномія» – пры правядзенні астранамічных назіранняў у XI (XII) класе;

на дзве групы ў гімназіях – каледжах мастацтваў пры правядзенні вучэбных заняткаў па вучэбных прадметах, змест якіх накіраваны на развіццё здольнасцей вучняў у галіне асобных відаў мастацтва і па якіх адукацыйны працэс ажыццяўляецца не індывідуальна.

У выпадку, калі колькасць вучняў у класе меншая за ўстаноўленую ў пункце 41 Палажэння аб УАСА для дзялення класа на групы, то згодна з пунктам 44 установа адукацыі пры рэалізацыі адукацыйных праграм агульнай сярэдняй адукацыі можа ажыццяўляць дзяленне класаў на групы пры вывучэнні зместу названых вучэбных прадметаў за кошт вучэбных гадзін кампанента ўстановы адукацыі тыпавога вучэбнага плана УАСА адпаведнага тыпу.

4. Асаблівасці арганізацыі адукацыйнага працэсу ў вячэрніх класах сярэдняй школы

Адукацыйны працэс у вячэрніх класах сярэдняй школы арганізуецца ў адпаведнасці з вучэбным планам вячэрніх класаў сярэдняй школы, распрацаваным на аснове часткі тыпавога вучэбнага плана, якая тычыцца вячэрніх класаў сярэдняй школы, з улікам формы атрымання адукацыі (вочнай або завочнай) і вучэбнымі праграмамі па вучэбных прадметах для X і XI класаў устаноў адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы агульнай сярэдняй адукацыі з улікам трохгадовага тэрміну навучання і выхавання на III ступені агульнай сярэдняй адукацыі. У адукацыйным працэсе ў вячэрніх класах сярэдняй школы па ўсіх вучэбных прадметах выкарыстоўваюцца падручнікі і вучэбныя дапаможнікі для X і XI класаў.

Сумарная колькасць абавязковых кантрольных работ па вучэбных прадметах, прадугледжаных для вывучэння на III ступені агульнай сярэдняй адукацыі, раўнамерна размяркоўваецца на ўсе тры гады атрымання сярэдняй адукацыі.

Для вучняў вячэрніх класаў сярэдняй школы, якія атрымліваюць адукацыю ў завочнай форме, у кожнай чвэрці навучальнага года праводзяцца вучэбныя заняткі ў адпаведнасці з вучэбным планам сярэдняй школы для вячэрніх класаў (завочная форма атрымання адукацыі), а ў перыяд паміж вучэбнымі заняткамі – факультатыўныя, стымулюючыя заняткі і кансультацыі. Перыяд правядзення вучэбных заняткаў у кожнай чвэрці вызначаецца кіраўніком сярэдняй школы, у якой створаны вячэрнія класы, і даводзіцца да ведама ўдзельнікаў адукацыйнага працэсу. У час вучэбных заняткаў праводзяцца абавязковыя кантрольныя, лабараторныя і практычныя работы.

Для вучняў вячэрніх класаў сярэдняй школы можа быць арганізавана правядзенне факультатыўных заняткаў (вочная, завочная формы атрымання адукацыі), стымулюючых заняткаў (вочная, завочная формы атрымання адукацыі), падтрымліваючых заняткаў (вочная форма атрымання адукацыі), кансультацый (завочная форма атрымання адукацыі).

Пры арганізацыі адукацыйнага працэсу па вучэбных прадметах у вячэрніх класах сярэдняй школы настаўнікі павінны кіравацца дадаткамі да гэтага інструктыўна-метадычнага пісьма.

У адпаведнасці з часткай трэцяй пункта 3 дадатку 12 да ССЭП працягласць перапынкаў паміж вучэбнымі заняткамі ў вячэрніх класах павінна быць не менш за 10 хвілін, пасля другіх вучэбных заняткаў – не менш за 15 хвілін.

5. Арганізацыя факультатыўных, стымулюючых, падтрымліваючых заняткаў, кансультацый, заняткаў гульнявымі відамі спорту

Факультатыўныя заняткі для вучняў I–IV класаў праводзяцца ў рэжыме пяцідзённага вучэбнага тыдня. Для вучняў V–XI (XII) класаў факультатыўныя заняткі могуць праводзіцца ў рэжыме шасцідзённага тыдня. У шосты школьны дзень могуць праводзіцца заняткі па гульнявых відах спорту для вучняў I–XI (XII) класаў.

Нагадваем, што факультатыўныя заняткі могуць быць арганізаваны УАСА для вучняў іншых УАСА з дапамогай сеткавай формы ўзаемадзеяння. Парадак і ўмовы рэалізацыі адукацыйных праграм агульнай сярэдняй адукацыі, у тым ліку і пры арганізацыі факультатыўных заняткаў, з дапамогай сеткавай формы ўзаемадзеяння вызначаны ў Палажэнні аб сеткавай форме ўзаемадзеяння пры рэалізацыі адукацыйных праграм, зацверджаным пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 31 жніўня 2022 г. № 572 «Аб пытаннях рэалізацыі адукацыйных праграм». Тлумачэнні па пытаннях укаранення сеткавай формы ўзаемадзеяння дадзены ў пісьме Міністэрства адукацыі ад 15 снежня 2023 г. № 02-01-14/14148/дс.

Парадак аб'яднання вучняў некалькіх класаў (паралельных класаў) у групы для арганізацыі заняткаў вызначаны ў пункце 51 Палажэння аб УАСА, згодна з якім:

вучні, як правіла аднаго або паралельных класаў, аб'ядноўваюцца ў групу для арганізацыі факультатыўных, стымулюючых і падтрымліваючых заняткаў, кансультацый (для вучняў вячэрніх класаў у сярэдняй школе, якія атрымліваюць агульную сярэднюю адукацыю ў завочнай форме);

напаўняльнасць групы для арганізацыі факультатыўных, стымулюючых і падтрымліваючых заняткаў, кансультацый павінна складаць:

не менш за 3 вучні пры правядзенні факультатыўных заняткаў ва ўстановах адукацыі, размешчаных у сельскіх населеных пунктах;

не менш за 5 вучняў пры правядзенні факультатыўных заняткаў ва ўстановах адукацыі, размешчаных у гарадах і пасёлках гарадскога тыпу;

не менш за 3 вучні пры правядзенні стымулюючых, падтрымліваючых заняткаў і кансультацый (для вучняў вячэрніх класаў сярэдняй школы, якія атрымліваюць агульную сярэднюю адукацыю ў завочнай форме).

Звяртаем увагу:

саставы груп для правядзення факультатыўных заняткаў пры рэалізацыі адукацыйных праграм агульнай сярэдняй адукацыі зацвярджаюцца загадам кіраўніка ўстановы адукацыі або ўпаўнаважанай ім асобай (падстава – пункт 53 Палажэння аб УАСА);

факультатыўныя заняткі, у тым ліку факультатыўныя заняткі па асновах бяспекі жыццядзейнасці, радыяцыйнай бяспекі (для вучняў УАСА, размешчаных у зонах радыеактыўнага забруджвання), факультатыўныя заняткі, змест якіх звязаны з пэўным відам прафесійнай дзейнасці, плануюцца асобным раскладам, які зацвярджаецца кіраўніком установы адукацыі (упаўнаважанай ім асобай).

6. Асаблівасці арганізацыі факультатыўных заняткаў музычнай, тэатральнай, харэаграфічнай і мастацкай накіраванасці

У адпаведнасці з часткай другой пункта 49, пунктам 50 Палажэння аб УАСА факультатыўныя заняткі музычнай, харэаграфічнай і тэатральнай накіраванасці могуць праводзіцца сумесна настаўнікам, які рэалізуе змест адпаведнай вучэбнай праграмы факультатыўных заняткаў, і канцэртмайстрам (акампаніятарам). Па рашэнні заснавальніка УАСА, у якім арганізуюцца факультатыўныя заняткі музычнай, тэатральнай, харэаграфічнай і мастацкай накіраванасці, дапускаецца:

ажыццяўляць адукацыйны працэс індывідуальна пры засваенні на факультатыўных занятках музычнай накіраванасці зместу вучэбнай праграмы факультатыўных заняткаў для I–IX класаў, накіраванай на навучанне ігры на адпаведным інструменце. На кожнага вучня адводзіцца 2 вучэбныя гадзіны на тыдзень;

ажыццяўляць адукацыйны працэс у групах з напаўняльнасцю не менш за 2 вучні пры засваенні зместу вучэбных праграм факультатыўных заняткаў музычнай, тэатральнай і харэаграфічнай накіраванасці для I–IX класаў, накіраваных на фарміраванне музычнай культуры сродкамі вакальнага або музычна-інструментальнага мастацтва, а таксама на фарміраванне харэаграфічнай, тэатральнай культуры сродкамі харэаграфічнага, тэатральнага мастацтва. На кожную групу з ліку вучняў аднаго або паралельных класаў адводзіцца 1 вучэбная гадзіна на тыдзень;

ажыццяўляць адукацыйны працэс у групах з напаўняльнасцю не менш за 2 вучні пры засваенні зместу вучэбных праграм факультатыўных заняткаў мастацкай накіраванасці для I–IX класаў, накіраваных на фарміраванне мастацкай культуры сродкамі выяўленчага, дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і дызайну. На кожную групу з ліку вучняў аднаго або паралельных класаў адводзіцца не больш за 3 вучэбныя гадзіны на тыдзень.

Факультатыўныя заняткі музычнай, тэатральнай, харэаграфічнай і мастацкай накіраванасці праводзяцца ў адпаведнасці з вучэбнымі праграмамі, зацверджанымі Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь і размешчанымі на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў музычнай, тэатральнай, харэаграфічнай і мастацкай накіраванасці; Пералік вучэбных праграм факультатыўных заняткаў.

У адпаведнасці з часткай чацвёртай пункта 93 ССЭП пры арганізацыі факультатыўных заняткаў музычнай, харэаграфічнай, мастацкай і тэатральнай накіраванасці ва ўстановах агульнай сярэдняй адукацыі максімальны дапушчальны аб'ём вучэбнай нагрузкі на аднаго вучня ў тыдзень можа быць павялічаны ў II–IV класах на 2 вучэбныя гадзіны, у V–XI класах – на 3 вучэбныя гадзіны.

7. Прафарыентацыйная работа

На стварэнне цэласнай сістэмы прафарыентацыйнай работы, якая павінна абапірацца на глыбокае веданне асноўных фактараў, што вызначаюць комплексную падтрымку прафесійна-адукацыйнага выбару вучняў з мэтай фарміравання трывалай матывацыйнай асновы для самарэалізацыі, накіраваны палажэнні Канцэпцыі развіцця прафесійнай арыентацыі моладзі ў Рэспубліцы Беларусь, зацверджанай пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь, Міністэрства эканомікі Рэспублікі Беларусь, Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 29 сакавіка 2022 г. № 20/7/57 (далей – Канцэпцыі развіцця прафесійнай арыентацыі).

У падпункце 5.2 пункта 5 Канцэпцыі развіцця прафесійнай арыентацыі вызначаны асаблівасці працэсу прафарыентацыі вучняў УАСА, якія неабходна ўлічваць у прафарыентацыйнай рабоце пры рэалізацыі адпаведнага віду адукацыйнай праграмы агульнай сярэдняй адукацыі.

На I ступені агульнай сярэдняй адукацыі ў вучняў фарміруецца станоўчае стаўленне да працы, раскрываецца важнасць і неабходнасць працы для грамадства, сіла і прыгажосць працы, фарміруюцца патрэбнасць быць карысным людзям, элементарныя ўяўленні аб разнастайнасці прафесій і аб ролі розных відаў эканамічнай дзейнасці, сучаснай вытворчасці ў жыцці чалавека і грамадства, беражлівых адносін да матэрыяльных каштоўнасцей.

Прафарыентацыйная работа на I ступені агульнай сярэдняй адукацыі ажыццяўляецца на вучэбных і факультатыўных занятках, падчас правядзення экскурсій, тэматычных пазакласных і пазашкольных мерапрыемстваў.

На II ступені агульнай сярэдняй адукацыі раскрываюцца маральныя асновы выбару жыццёвага шляху, вучні знаёмяцца з канкрэтнымі відамі працоўнай дзейнасці, пашыраецца кола ўяўленняў аб працы дарослых, фарміруецца паспяховы вопыт практычнай дзейнасці і на гэтай аснове забяспечваецца ўсвядомлены выбар профілю навучання на III ступені агульнай сярэдняй адукацыі або ўстановы адукацыі для навучання па адукацыйных праграмах прафесійна-тэхнічнай або сярэдняй спецыяльнай адукацыі.

Важнейшым напрамкам прафарыентацыйнай работы на гэтай ступені з'яўляецца павышэнне прэстыжу прафесій рабочага, фарміраванне пазітыўнага вобраза чалавека працы. Гэтаму спрыяюць сумесныя мерапрыемствы з установамі адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі (далей – установы прафесійнай адукацыі), што праводзяцца як на базе УАСА, так і ўстаноў прафесійнай адукацыі, экскурсіі на прамысловыя прадпрыемствы рэгіёна, арганізацыя дапрофільнай падрыхтоўкі, грамадска карыснай працы, правядзенне факультатыўных заняткаў.

На III ступені агульнай сярэдняй адукацыі мэтавымі арыенцірамі прафесійнага самавызначэння вучняў з'яўляюцца арганізацыя засваення сацыяльнага і асобаснага сэнсу розных сфер прафесійнай дзейнасці, якая адпавядае інтарэсам, схільнасцям і здольнасцям кожнага; уключэнне вучняў у мадэляваную будучую прафесійную дзейнасць; вызначэнне адукацыйных і прафесійных інтарэсаў і матываў; фарміраванне вучнямі ўласнай жыццёвай пазіцыі на этапе прафесійнага выбару і праектавання паспяховай кар'еры; фарміраванне ўмення суадносіць уласныя імкненні і схільнасці з грамадскімі інтарэсамі; складанне вучнямі асабістага прафесійнага плана, які прадугледжвае свядомы выбар прафесіі рабочага (пасады служачага) і канала атрымання прафесійнай адукацыі; фарміраванне пазітыўных эмацыянальна-каштоўнасных адносін да працы.

Прафарыентацыйная работа на III ступені агульнай сярэдняй адукацыі ажыццяўляецца пры вывучэнні на павышаным узроўні асобных вучэбных прадметаў у профільных класах; правядзенні факультатыўных заняткаў, змест якіх звязаны з пэўным відам прафесійнай дзейнасці; засваенні зместу адукацыйнай праграмы прафесійнай падрыхтоўкі рабочых (служачых) у базавых класах з наступнай здачай кваліфікацыйнага экзамену.

Агульнымі актуальнымі напрамкамі прафарыентацыйнай работы ў УАСА з'яўляюцца:

фарміраванне ў вучняў устойлівай матывацыі да працы, усвядомленага планавання і выбару будучай прафесійнай дзейнасці з улікам асабістых інтарэсаў, стану здароўя, індывідуальных схільнасцей, патрэбнасцей рынку працы;

рэалізацыя ідэй рознаўзроўневага навучання, факультатыўных заняткаў і заняткаў у аб'яднаннях па інтарэсах;

фарміраванне ў вучняў пазітыўнага стаўлення да прафесій рабочага і жадання іх атрымаць;

арганізацыя грамадска карыснай працы і працоўнай (вытворчай) практыкі;

засваенне зместу адукацыйнай праграмы прафесійнай падрыхтоўкі рабочых (служачых) у рамках вучэбнага прадмета «Працоўнае навучанне»;

узаемадзеянне з арганізацыямі розных відаў эканамічнай дзейнасці;

устанаўленне і рэалізацыя ўзаемасувязі вучэбных прадметаў з прафесійным асяроддзем;

комплексная прафарыентацыйная падтрымка сталення вучняў;

выкарыстанне сучасных інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій, у тым ліку правядзенне анлайн-кансультацый, канферэнцый;

правядзенне мерапрыемстваў прафарыентацыйнай накіраванасці ў пазавучэбны час;

прафарыентацыйная работа з законнымі прадстаўнікамі вучняў;

афармленне ў УАСА кабінета, кутка прафарыентацыі.

Неабходным у прафарыентацыйнай рабоце з'яўляецца супрацоўніцтва УАСА з установамі, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі, органамі па працы, занятасці і сацыяльнай абароне.

7.1. Дапрофільная (дапрафесійна) падрыхтоўка і прафарыентацыйная работа з'яўляюцца абавязковым падрыхтоўчым этапам для ўсвядомленага выбару вучнямі ўзроўню асноўнай адукацыі з улікам уласнай індывідуальнасці для працягу адукацыі па завяршэнні навучання і выхавання на II ступені агульнай сярэдняй адукацыі, які арыентаваны:

на выяўленне інтарэсаў, схільнасцей і здольнасцей вучняў;

аказанне псіхолага-педагагічнай дапамогі вучням у выбары вучэбных прадметаў для іх вывучэння на павышаным узроўні ў VIII–IX класах, факультатыўных заняткаў, профілю адукацыйнай праграмы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі;

фарміраванне ў вучняў унутранай патрэбнасці і гатоўнасці да свядомага выбару сферы працоўнай дзейнасці, уменні суадносіць свае інтарэсы і здольнасці з патрабаваннямі, якія ставяцца абранай сферай працоўнай дзейнасці;

развіццё ў вучняў пазнавальных інтарэсаў і пазнавальнай актыўнасці, крэатыўнасці, здольнасці да прыняцця рашэння ў нестандартных сітуацыях, неабходных для працоўнай мабільнасці.

Акцэнтуем увагу, што ў адпаведнасці з пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 24 красавіка 2024 г. № 47 «Аб тыпавых вучэбных планах агульнай сярэдняй адукацыі» ў VIII і IX класах базавай школы, сярэдняй школы, сярэдняй школы-інтэрната для дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, гімназій прадугледжана магчымасць вывучэння вучэбных прадметаў на павышаным узроўні. Пры гэтым, як і ў папярэднія гады, для вывучэння на павышаным узроўні асобных вучэбных прадметаў колькасць вучэбных гадзін можа быць павялічана не больш чым на 2 гадзіны за кошт вучэбных гадзін кампанента ўстановы адукацыі вучэбнага плана УАСА без павелічэння максімальна дапушчальнага аб'ёму вучэбнай нагрузкі на тыдзень на аднаго вучня і ў рамках агульнай колькасці вучэбных гадзін, што фінансуюцца з бюджэту.

Рэкамендацыі па арганізацыі вывучэння на павышаным узроўні вучэбных прадметаў у VIII і IX класах размешчаны на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Вучэбныя прадметы. V–XI класы.

У мэтах стварэння ўмоў для фарміравання гатоўнасці да прафесійнага самавызначэння, станоўчага эмацыянальнага стаўлення да будучай прафесійнай дзейнасці, аказання інфармацыйнай падтрымкі вучням у выбары сферы будучай прафесійнай дзейнасці рэкамендуем выкарыстоўваць наступныя вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў у VIII і IX класах: «Прафесія маёй мары», «Турызм», «Юны пагранічнік», «Асновы экалогіі і прафесійная будучыня».

Названыя вучэбныя праграмы размешчаны на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў прафесійнай накіраванасці.

Для вучняў IX класа, якія жадаюць прадоўжыць адукацыю па тэхнічных спецыяльнасцях на ўзроўнях прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі, рэкамендуем арганізаваць факультатыўныя заняткі, накіраваныя на павышэнне іх графічнай адукаванасці, па вучэбнай праграме «Тэхнічная графіка», зацверджанай пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 26 чэрвеня 2020 г. № 164, з выкарыстаннем падручніка: Чарчэнне : падручнік для 9 кл. устаноў агул. сярэд. адукацыі з беларус. мовай навучання / В. Н. Вінаградаў. – Мінск : Нацыянальны інстытут адукацыі, 2014. – 216 с. (Виноградов В. Н. Черчение: учебник для 9 кл. учреждений общ. сред. образования с рус. языком обучения / В. Н. Виноградов. – Минск : Национальный институт образования, 2014. – 216 с.).

Вучэбная праграма факультатыўных заняткаў і падручнік размешчаны на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў прафесійнай накіраванассці.

7.2. Профільнае навучанне

На III ступені агульнай сярэдняй адукацыі актуальна функцыянаванне профільных класаў (груп) прафесійнай накіраванасці, у якіх змест профільных вучэбных прадметаў, факультатыўных заняткаў звязана з пэўным відам прафесійнай дзейнасці.

Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 21 сакавіка 2024 г. № 197 устаноўлены пералік прафесій, на якія выпускнікі класаў (груп) педагагічнай, аграрнай, ваенна-патрыятычнай, спартыўна-педагагічнай, інжынернай накіраванасці могуць паступаць без уступных іспытаў.

Акцэнтуем увагу, што заканадаўствам вызначаны парадак прыёму ў профільныя класы (групы) прафесійнай накіраванасці і асаблівасці іх функцыянавання.

Пунктам 36 Палажэння аб УАСА ўстаноўлена, што на III ступені агульнай сярэдняй адукацыі могуць функцыянаваць профільныя класы (групы) прафесійнай накіраванасці. У профільных класах (групах) прафесійнай накіраванасці арганізуецца вывучэнне асобных вучэбных прадметаў, модуляў на павышаным узроўні і правядзенне факультатыўных заняткаў, змест якіх звязаны з пэўным відам прафесійнай дзейнасці (педагагічнай, спартыўна-педагагічнай, сельскагаспадарчай, ваеннай-патрыятычнай, іншай).

Прыём у профільныя класы (групы) прафесійнай накіраванасці рэгламентуецца Правіламі прыёму (залічэння) асоб для атрымання агульнай сярэдняй адукацыі ў сярэдніх школах, Правіламі прыёму (залічэння) асоб для атрымання агульнай сярэдняй адукацыі ў гімназіях, зацверджаных пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 17 жніўня 2022 г. № 269.

Такім чынам, профільныя класы (групы) прафесійнай накіраванасці функцыянуюць на III ступені агульнай сярэдняй адукацыі, прыём у дадзеныя класы (групы) ажыццяўляецца па конкурсе, вучні вывучаюць асобныя вучэбныя прадметы на павышаным узроўні і засвойваюць вучэбную праграму факультатыўных заняткаў прафесійнай накіраванасці, распрацаваную профільным міністэрствам (ведамствам) і зацверджаную ва ўстаноўленым парадку Міністэрствам адукацыі.

Вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў, змест якіх звязаны з пэўным відам прафесійнай дзейнасці, размешчаны на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў прафесійнай накіраванасці.

Звяртаем увагу, што ў вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў прафесійнай накіраванасці, якія рэалізуюцца ў профільных класах (групах) прафесійнай накіраванасці, да 1 верасня 2024 г. будуць унесены змяненні.

У адпаведнасці з Кодэксам аб адукацыі (пункт 4 артыкула 163) установа адукацыі штогод на аснове тыпавога вучэбнага плана адпаведнага віду распрацоўвае вучэбны план, які зацвярджаецца кіраўніком па ўзгадненні з заснавальнікам. Вучэбны план установы адукацыі (тлумачальная запіска) павінен змяшчаць інфармацыю аб функцыянаванні профільных класаў (груп) прафесійнай накіраванасці.

7.3. Прафесійная падрыхтоўка

Інфармуем, што арганізацыя адукацыйнага працэсу ў X–XI базавых класах пры навучанні па адукацыйнай праграме прафесійнай падрыхтоўкі рабочых (служачых) у рамках вучэбнага прадмета «Працоўнае навучанне» ў 2024/2025 навучальным годзе рэгулюецца загадам Міністра адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 25 красавіка 2024 г. № 176 «Аб арганізацыі адукацыйнага працэсу па праграме прафесійнай падрыхтоўкі рабочых (служачых) у X (XI)–XI (XII) класах устаноў агульнай сярэдняй і спецыяльнай адукацыі».

Комплексную метадычную падтрымку ўсім удзельнікам адукацыйнага працэсу пры навучанні вучняў X–XI базавых класаў па адукацыйнай праграме прафесійнай падрыхтоўкі рабочых (служачых) у рамках вучэбнага прадмета «Працоўнае навучанне» забяспечвае ўстанова адукацыі «Рэспубліканскі інстытут прафесійнай адукацыі» (http://ripo.by/ Галоўная / Дапрафесійная і прафесійная падрыхтоўка школьнікаў).

 

НАВУКОВА-МЕТАДЫЧНАЕ ЗАБЕСПЯЧЭННЕ

8. Вучэбна-праграмная дакументацыя адукацыйных праграм агульнай сярэдняй адукацыі

8.1. Распрацоўка вучэбных планаў устаноў адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы агульнай сярэдняй адукацыі

Установы адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы агульнай сярэдняй адукацыі, распрацоўваюць вучэбны план на 2024/2025 навучальны год на аснове тыпавых вучэбных планаў для ўсіх відаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі, зацверджаных пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 24 красавіка 2024 г. № 47 «Аб тыпавых вучэбных планах агульнай сярэдняй адукацыі».

УАСА, у якіх створаны вячэрнія класы, пры распрацоўцы вучэбнага плана на 2024/2025 навучальны год для вячэрніх класаў выкарыстоўваюць частку тыпавога вучэбнага плана, што датычыцца вячэрніх класаў, з улікам формы атрымання адукацыі і асаблівасцей адукацыйнага працэсу ў вячэрніх класах, арганізацыі сесій.

УАСА, якія арганізуюць адукацыйны працэс дома, у арганізацыях аховы здароўя, санаторна-курортных і аздараўленчых арганізацыях, для вучняў у перыяд удзелу іх у спартыўных мерапрыемствах па-за месцам знаходжання ўстаноў адукацыі, у якіх яны навучаюцца, для вучняў, якія ўтрымліваюцца пад вартай у следчых ізалятарах, папраўчых установах, пры распрацоўцы адпаведнага вучэбнага плана выкарыстоўваюць тыпавы вучэбны план сярэдняй школы.

Універсітэты, якія рэалізуюць адукацыйную праграму сярэдняй адукацыі, пры распрацоўцы вучэбнага плана выкарыстоўваюць тыпавы вучэбны план ліцэя.

Акцэнтуем увагу на прыняты тыпавы вучэбны план ліцэя, які забяспечвае варыянты рэалізацыі адукацыйнай праграмы сярэдняй адукацыі на аснове дыферэнцыяцыі яе ўтрымання з улікам адукацыйных патрэбнасцей і інтарэсаў вучняў ліцэяў.

Інфармуем, што рэкамендуемае размеркаванне вучэбных гадзін па тэмах для вывучэння зместу вучэбных прадметаў на базавым і павышаным узроўнях у ліцэях, а таксама колькасць кантрольных работ у пісьмовай форме выкладзены ў дадатках 2–6, 8–14, 20 і 21 да дадзенага пісьма.

8.2. Вучэбныя праграмы па вучэбных прадметах пры рэалізацыі адукацыйных праграм агульнай сярэдняй адукацыі

Пры рэалізацыі адукацыйных праграм агульнай сярэдняй адукацыі выкарыстоўваюцца:

вучэбныя праграмы па вучэбных прадметах, модулях, зацверджаныя Міністэрствам адукацыі ў 2023 і 2024 гадах;

вучэбныя праграмы па вучэбных прадметах, змест якіх накіраваны на развіццё здольнасцей вучняў у галіне асобных відаў мастацтваў, зацверджаныя Міністэрствам культуры ў 2023 і 2024 гадах.

Вучэбныя праграмы па ўсіх вучэбных прадметах для кожнага класа, у тым ліку па вучэбных прадметах, змест якіх накіраваны на развіццё здольнасцей вучняў у галіне асобных відаў мастацтваў, размешчаны на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Вучэбныя прадметы. I–IV класы; Вучэбныя прадметы. V–XI класы; Вучэбныя праграмы па вучэбных прадметах для гімназій – каледжаў мастацтваў, змест якіх накіраваны на развіццё здольнасцей вучняў у галіне асобных відаў мастацтваў.

8.3. Вучэбныя выданні

Пералікі падручнікаў, вучэбных дапаможнікаў, якія выкарыстоўваюцца ў адукацыйным працэсе ў 2024/ 2025 навучальным годзе, размешчаны на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Пералікі вучэбных выданняў.

Рэкамендацыі па рабоце з падручнікамі, вучэбнымі дапаможнікамі размешчаны на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Вучэбныя прадметы. I–IV класы; Вучэбныя прадметы. V–XI класы.

З мэтай рэалізацыі выхаваўчага патэнцыялу вучэбных прадметаў, фарміравання ў вучняў асобасных і метапрадметных кампетэнцый рэкамендуецца выкарыстоўваць у адукацыйным працэсе дапаможнікі серый «Вучымся вучыцца», «Вучымся думаць і дзейнічаць», якія змяшчаюць дыдактычныя і дыягнастычныя матэрыялы для вучняў і метадычныя рэкамендацыі для настаўнікаў. Дадзеныя дапаможнікі распрацаваны на аснове кампетэнтнаснага падыходу, маюць практыка-арыентаваную накіраванасць і нацэлены на выхаванне актыўнай грамадзянскай і жыццёвай пазіцыі вучняў. Дапаможнікі серый «Вучымся вучыцца», «Вучымся думаць і дзейнічаць» распрацаваны ў адпаведнасці з дзеючымі вучэбнымі праграмамі з улікам актуальных патрабаванняў да вынікаў вучэбнай дзейнасці вучняў.

У дадатак да падручнікаў і вучэбных дапаможнікаў па кожным вучэбным прадмеце маюцца вучэбна-метадычныя дапаможнікі для настаўнікаў, а таксама выданні для вучняў, якія не з'яўляюцца абавязковымі. Зместу падручнікаў (вучэбных дапаможнікаў) дастаткова для поўнага засваення вучэбных праграм. Рашэнне аб мэтазгоднасці выкарыстання дадатковых выданняў для вучняў прымаецца настаўнікам-прадметнікам з улікам запытаў вучняў, а таксама іх гатоўнасці выкарыстоўваць дадатковыя выданні на ўроку або пры выкананні дамашняга задання.

Звяртаем асаблівую ўвагу, што рабочыя сшыткі на друкаванай аснове не з'яўляюцца абавязковымі для выкарыстання ўсімі вучнямі, за выключэннем рабочага сшытка па матэматыцы для вучняў I класа. Настаўнік не мае права патрабаваць ад вучняў, законных прадстаўнікоў непаўналетніх вучняў набыцця рабочых сшыткаў на друкаванай аснове.

8.4. Вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў

Нагадваем, што факультатыўныя заняткі праводзяцца з выкарыстаннем вучэбных праграм, распрацаваных і зацверджаных у адпаведнасці з патрабаваннямі, вызначанымі ў пунктах 9 і 11 артыкула 163 Кодэкса аб адукацыі.

Рэкамендуем таксама выкарыстоўваць у адукацыйным працэсе вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў, змест якіх накіраваны на вывучэнне гістарычных, геаграфічных, сацыяльна-эканамічных, культурных асаблівасцей рэгіёнаў Рэспублікі Беларусь.

Інфармуем, што дадаткова да асобных вучэбных праграм факультатыўных заняткаў выдадзены дапаможнікі для вучняў і настаўнікаў; дапаможнікі для настаўнікаў; дапаможнікі для вучняў, якія выкарыстоўваюцца ў адукацыйным працэсе пры правядзенні факультатыўных заняткаў у комплексе (далей – кампаненты вучэбна-метадычнага комплексу (ВМК) для факультатыўных заняткаў).

Кампаненты асобных ВМК для факультатыўных заняткаў размешчаны на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Вучэбныя прадметы. I–IV класы; Вучэбныя прадметы. V–XI класы.

8.5. Вучэбна-метадычная дакументацыя

У 2024/2025 навучальным годзе ў адукацыйным працэсе выкарыстоўваецца вучэбна-метадычная дакументацыя (метадычныя ўказанні, метадычныя рэкамендацыі, інструктыўна-метадычныя пісьмы, іншыя дакументы), размешчаная на нацыянальным адукацыйным партале: https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя.

8.6. Патрабаванні да правядзення кантрольных работ

Звяртаем увагу на наступныя патрабаванні да правядзення кантрольных работ, устаноўленыя ў частцы другой пункта 67 ССЭП.

Кантрольныя работы павінны праводзіцца ў адпаведнасці з графікам, зацверджаным кіраўніком (намеснікам кіраўніка) УАСА, не больш чым па адным вучэбным прадмеце ў дзень у адным класе.

Забараняецца правядзенне кантрольных работ:

на апошняй вучэбнай гадзіне дня;

у апошні дзень вучэбнага тыдня (пятніцу) у I–IV класах;

пасля трэцяй вучэбнай гадзіны ў апошні дзень вучэбнага тыдня ў V–XI класах.

8.7. Дадатковыя рэсурсы

Пры арганізацыі адукацыйнага працэсу можна выкарыстоўваць адзіны інфармацыйна-адукацыйны рэсурс – https://eior.by. Яго прызначэнне – падтрымка вучняў, якія атрымліваюць агульную сярэднюю адукацыю ў адпаведнасці з індывідуальным вучэбным планам, а таксама вучняў, якія па ўважлівых прычынах часова не могуць наведваць установу адукацыі.

Карысную інфармацыю для падрыхтоўкі да вучэбных заняткаў можна знайсці на нацыянальным адукацыйным партале ў раздзеле  «Электронныя адукацыйныя рэсурсы»: https://adu.by/ Галоўная / Электронныя адукацыйныя рэсурсы.

9. 9. Забеспячэнне нацыянальным адукацыйным парталам (https://adu.by) комплекснай інфармацыйна-прававой падтрымкі ўдзельнікам адукацыйнага працэсу

Рэкамендуем выкарыстоўваць матэрыялы наступных раздзелаў нацыянальнага адукацыйнага партала:

«Адукацыйны працэс» (размешчаны адукацыйныя стандарты агульнай сярэдняй адукацыі; тыпавыя вучэбныя планы агульнай сярэдняй адукацыі; вучэбныя праграмы па вучэбных прадметах; вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў; пералікі вучэбных выданняў для вучняў і настаўнікаў; вучэбна-метадычная дакументацыя; іншыя актуальныя матэрыялы): https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год;

«Профільнае навучанне» (размешчаны вучэбна-метадычныя матэрыялы для вывучэння вучэбных прадметаў на павышаным узроўні ў X-XI класах): http://profil.adu.by;

«Алімпіяды, турніры, конкурсы» (арганізацыйнае суправаджэнне дыстанцыйных мерапрыемстваў: алімпіяд, рэспубліканскіх конкурсаў і іншых рэспубліканскіх адукацыйных мерапрыемстваў): http://olimp.adu.by;

«Абмяркоўваем вучэбныя праграмы, вучэбныя дапаможнікі» (размешчаны вынікі анкетавання па пытаннях якасці новых вучэбных дапаможнікаў, ёсць магчымасць задаць пытанне аўтарам вучэбных дапаможнікаў і спецыялістам, а таксама пакінуць канкрэтныя прапановы па ўдасканаленні зместу вучэбных прадметаў, вызначанага ў вучэбных праграмах): https://adu.by/ Галоўная / Абмяркоўваем вучэбныя праграмы, вучэбныя дапаможнікі;

«Рэспубліканскі маніторынг якасці адукацыі» (прадстаўлены інструктыўна-метадычныя і дыягнастычныя матэрыялы для арганізацыі і правядзення маніторынгавых даследаванняў якасці адукацыі, вынікі праведзеных маніторынгавых даследаванняў, рэкамендацыі па павышэнні якасці адукацыі): https://adu.by/ Галоўная / Інфармацыя для педагогаў / Рэспубліканскі маніторынг якасці адукацыі;

«Выніковыя і ўступныя іспыты» (размешчаны нарматыўныя прававыя дакументы, экзаменацыйныя білеты, метадычныя матэрыялы для падрыхтоўкі і правядзення выніковых іспытаў па завяршэнні навучання і выхавання на III ступені агульнай сярэдняй адукацыі, у тым ліку ў парадку экстэрнату, уступных іспытаў ва ўстановы адукацыі для атрымання агульнай і спецыяльнай вышэйшай адукацыі і (або) сярэдняй спецыяльнай адукацыі): https://adu.by/ Галоўная / Інфармацыя для педагогаў / Выніковыя і ўступныя іспыты;

Модуль «Вялікая Айчынная вайна» (размешчаны каментарыі да вывучэння модуля «Вялікая Айчынная вайна», каляндарна-тэматычнае планаванне, вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў і дадатковыя матэрыялы): https://adu.by/ Галоўная / Модуль «Вялікая Айчынная вайна»;

«Сацыяльна-педагагічная і псіхалагічная служба ўстановы адукацыі» (размешчаны нарматыўныя прававыя акты, праграмна-планіруючая дакументацыя, інструктыўна-метадычныя матэрыялы, вучэбна-метадычная літаратура): https://adu.by/ Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Сацыяльна-педагагічная і псіхалагічная служба ўстановы адукацыі;

«Дадатковая адукацыя дзяцей і моладзі» (размешчаны нарматыўныя прававыя дакументы і інструктыўна-метадычныя матэрыялы ў сферы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, тыпавыя праграмы дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, вучэбна-метадычная літаратура): https://adu.by/  Галоўная / Адукацыйны працэс. 2024/2025 навучальны год / Агульная сярэдняя адукацыя / Дадатковая адукацыя дзяцей і моладзі;

«Прававая культура ўдзельнікаў адукацыйнага працэсу» (размешчаны нарматыўныя прававыя дакументы, а таксама электронны кантэнт, накіраваны на аказанне прававой падтрымкі ўдзельнікам адукацыйнага працэсу. Кантэнт арыентаваны на дапамогу ў вырашэнні пытанняў, якія ўзнікаюць у цяжкіх жыццёвых сітуацыях. Асвятляюцца найбольш актуальныя пытанні ў сферы абароны сацыяльных правоў грамадзян, прафілактыкі правапарушэнняў і злачынстваў): https://adu.by/ Іфармацыя для педагогаў / Прававая культура ўдзельнікаў адукацыйнага працэсу.

 

Інтэрнэт-рэсурсы, на якіх размешчана прававая інфармацыя

Назва рэсурсу	Спасылка	Змест прававой тэматыкі
Национальный правовой Интернет-портал	https://pravo.by/	З'яўляецца асноўным дзяржаўным інфармацыйным рэсурсам глабальнай камп'ютарнай сеткі Інтэрнэт у галіне права і прававой інфарматызацыі
Национальный центр правовой информации Республики Беларусь	https://ncpi.gov.by/	Забяспечвае доступ да інфармацыйна-прававой сістэмы «Эталон-online». Прадстаўлены інфармацыя аб зборніку «Национальный реестр правовых актов Республики Беларусь» і анатацыі да артыкулаў у часопісе «Право.by»
Информационно-поисковая система	https://etalonline.by/	Уключае 18 тэматычных баз даных па галінах права. Інфармацыя прызначана для выкарыстання спецыялістамі розных сфер дзейнасці. Юрыдычныя тэрміны прадстаўлены ў структураваным выглядзе з адлюстраваннем асацыятыўных сувязей і суправаджаюцца нарматыўнымі азначэннямі
Детский правовой сайт	https://mir.pravo.by/	Створаны для дзяцей і падлеткаў, дапаможа атрымаць юрыдычныя веды, адкажа на «дарослыя» пытанні, дасць параду ў складаных сітуацыях
Правовой форум Беларуси	https://forumpravo.by/	Прадстаўляе наведвальнікам магчымасць інтэрактыўных зносін па прававых пытаннях
Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Беларусь	https://mchs.gov.by/	Змяшчае актуальную інфармацыю па пытаннях арганізацыі і ажыццяўлення дзейнасці ў сферы папярэджання і ліквідацыі надзвычайных сітуацый прыроднага і тэхнагеннага характару, грамадзянскай абароны, забеспячэння пажарнай, прамысловай, ядзернай і радыяцыйнай бяспекі, ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС
Министерство внутренних дел Республики Беларусь	https://mvd.gov.by/ru	Змяшчае актуальную інфармацыю па пытаннях арганізацыі і ажыццяўлення дзейнасці ў сферы барацьбы са злачыннасцю, аховы грамадскага парадку, забеспячэння грамадскай бяспекі
Виртуальный центр правовой информации Национальной библиотеки Беларуси	https://vcpi.nlb.by/	Уяўляе сабой анлайн-службу Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі, задачай якой з'яўляецца прадстаўленне даведак і бібліяграфічных кансультацый карыстальнікам інтэрнэту па выкананні запытаў прававой тэматыкі

 

Звяртаем увагу, што на нацыянальным адукацыйным партале функцыянуе раздзел «Арганізацыя выхавання» (https://vospitanie.adu.by), у якім размешчаны нарматыўныя прававыя акты і праграмна-планіруючая дакументацыя выхавання, інструктыўна-метадычныя матэрыялы ў сферы выхавання, артыкулы па тэорыі і практыцы выхавання, вучэбна-метадычная літаратура па выхаванні, вучэбныя праграмы факультатыўных заняткаў выхаваўчай накіраванасці. Рэсурс уключае падраздзелы:

«Школа Актыўнага Грамадзяніна» (матэрыялы для арганізацыі і правядзення мерапрыемстваў рэспубліканскага інфармацыйна-адукацыйнага праекта «ШАГ»): https://vospitanie.adu.by/ Школа Актыўнага Грамадзяніна;

«Актуальныя практыкі і тэхналогіі выхавання» (матэрыялы па эфектыўнай практыцы патрыятычнага выхавання падрастаючага пакалення ў сучасных умовах ва ўстановах адукацыі; праекты пераможцаў рэспубліканскага конкурсу «Камп'ютар. Адукацыя. Інтэрнэт», якія прайшлі працэдуру экспертызы і могуць выкарыстоўвацца ў адукацыйным працэсе ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі Рэспублікі Беларусь): https://vospitanie.adu.by/ Актуальныя практыкі і тэхналогіі выхавання;

«Кіраўніку па ваенна-патрыятычным выхаванні» (каталог рэсурсаў і матэрыялаў для кіраўніка па ваенна-патрыятычным выхаванні): https://vospitanie.adu.by/ Кіраўніку па ваенна-патрыятычным выхаванні;

«Бацькоўскі ўніверсітэт» (метадычная дакументацыя па рэалізацыі праекта, інфармацыйна-метадычныя матэрыялы для правядзення заняткаў з бацькамі вучняў): https://vospitanie.adu.by/ Бацькоўскі ўніверсітэт;

«Педагогу-арганізатару» (нарматыўныя прававыя дакументы па арганізацыі работы педагога-арганізатара, інфармацыйна-метадычныя матэрыялы па педагагічным суправаджэнні дзейнасці ГА «БРПА», ГА «БРСМ» і іншае): https://vospitanie.adu.by/ Педагогу-арганізатару;

«Выставы. Семінары» (электронныя каталогі матэрыялаў, прадстаўленых на рэспубліканскіх выставах навукова-метадычнай літаратуры, педагагічнага вопыту і творчасці вучнёўскай моладзі): https://vospitanie.adu.by/ Выставы. Семінары;

«Прафілактыка злачынстваў і правапарушэнняў сярод вучняў» (інфармацыйна-метадычныя матэрыялы для правядзення класных гадзін, бацькоўскіх сходаў): https://vospitanie.adu.by/ Прафілактыка злачынстваў і правапарушэнняў сярод вучняў, іншае.

На нацыянальным адукацыйным партале (https://adu.by) у раздзеле «Электронныя адукацыйныя рэсурсы» (https://e-vedy.adu.by) размешчаны электронныя адукацыйныя рэсурсы для сістэмы агульнай сярэдняй і спецыяльнай адукацыі, даступныя для ўсіх жадаючых на бязвыплатнай аснове пасля працэдуры рэгістрацыі.

У раздзеле партала «Электронная бібліятэка» размешчаны:

электронныя версіі вучэбных дапаможнікаў для ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі і для ўстаноў спецыяльнай адукацыі, дапушчаных Міністэрствам адукацыі да выкарыстання ў адукацыйным працэсе ў 2024/2025 навучальным годзе (https://e-padruchnik.adu.by, https://e-padruchnik-asabliva.adu.by);

электронныя дадаткі да вучэбных дапаможнікаў па замежных мовах (https://lingvo.adu.by); па інфарматыцы (https://informatika6.adu.by; https://informatika7.adu.by; https://informatika8.adu.by);

электронны адукацыйны рэсурс «Біялогія. 8 клас» (https://biologia8.adu.by);

электронны сродак навучання «Палітычная карта свету» (https://maps.adu.by);

электронны падручнік-навігатар «Арганічная хімія. 10 клас» (https://adu.by/ru/homeru/news/dnevnik-abiturienta/elektronnyj-uchebnik-navigator-organicheskaya-khimiya-10-klass?format=html);

электронныя вучэбныя выданні (https://adu.by/ru/homeru/elektronnaya-biblioteka/elektronnye-uchebnye-izdaniya?format=html).

Звяртаем увагу на раздзел нацыянальнага адукацыйнага партала «Пыталіся – адказваем» (тут можна задаць пытанне і атрымаць аператыўна адказ спецыяліста): https://adu.by/ Галоўная / Пыталіся – адказваем.

ПЛАНАВАННЕ ПА ВУЧЭБНЫМ ПРАДМЕЦЕ. ВЯДЗЕННЕ ПЛАНАВАЙ І ЎЛІКОВА-СПРАВАЗДАЧНАЙ ДАКУМЕНТАЦЫІ, КЛАСНАГА ЖУРНАЛА, ДЗЁННІКА ВУЧНЯ

Нагадваем, што службовымі абавязкамі настаўніка, вызначанымі ў выпуску 28 Адзінага кваліфікацыйнага даведніка пасад служачых «Пасады служачых, занятых у адукацыі», зацверджанага пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 29 ліпеня 2020 г. № 69 (у рэдакцыі пастановы Міністэрства працы і сацыяльнай абароны ад 24 лютага 2022 г. № 13), прадугледжана ажыццяўленне планавання па вучэбным прадмеце і вядзенне ўстаноўленай планавай і ўлікова-справаздачнай дакументацыі.

Згодна з пунктам 1 пастановы Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 27 снежня 2017 г. № 164 «Аб устанаўленні пераліку дакументаў, абавязковых для вядзення асобнымі педагагічнымі работнікамі, і выключэння практыкі прыцягнення педагагічных работнікаў да выканання работ, якія не адносяцца да выканання іх працоўных функцый» настаўнік абавязаны весці каляндарна-тэматычнае планаванне, паўрочнае планаванне, класны журнал, дзённікі вучняў.

Планаванне па вучэбным прадмеце ўключае ў сябе каляндарна-тэматычнае планаванне (на навучальны год), паўрочнае планаванне (на кожныя вучэбныя заняткі). Планаванне па вучэбным прадмеце афармляецца настаўнікам па сваім меркаванні на электронным або папяровым носьбіце (у друкаваным або рукапісным выглядзе).

10. Планаванне па вучэбным прадмеце

Настаўнік распрацоўвае каляндарна-тэматычнае планаванне (далей – КТП) з улікам часу, адведзенага ў вучэбнай праграме на вывучэнне асобных тэм па адпаведным вучэбным прадмеце. Дадзенае КТП зацвярджаецца кіраўніком установы адукацыі да пачатку навучальнага года.

Структурнымі элементамі паўрочнага планавання могуць быць: тэма ўрока; тып урока; арганізацыйная форма правядзення ўрока; мэты і задачы ўрока; абсталяванне, якое выкарыстоўваецца на ўроку; апісанне дзейнасці настаўніка і асноўных вучэбных дзеянняў вучняў; дамашняе заданне.

Пры пастаноўцы мэты вучэбных заняткаў варта арыентавацца на задачы вывучэння вучэбнага прадмета (адукацыйныя, развіваючыя, выхаваўчыя) і асноўныя патрабаванні да вынікаў вучэбнай дзейнасці вучняў, устаноўленыя ў вучэбнай праграме.

У паўрочным планаванні неабходна ўлічваць, што дамашняе заданне з'яўляецца разнавіднасцю самастойнай вучэбнай дзейнасці вучня. Вызначаючы змест, аб'ём, форму выканання дамашняга задання, настаўнік павінен улічваць час на выкананне дамашняга задання па ўсіх вучэбных прадметах: для вучняў II класа яно павінна складаць не больш за 1,2 гадзіны; III–IV класаў – 1,5 гадзіны; V–VI класаў – 2 гадзіны; VII–VIII класаў – 2,5 гадзіны; IX–XI класаў – не больш за 3 гадзіны.

З мэтай папярэджання перагрузкі вучняў настаўнік абавязаны сачыць за аб'ёмам дамашняга задання, тлумачыць на вучэбных занятках змест, парадак і прыёмы яго выканання. Заданні павышанага ўзроўню складанасці могуць прапаноўвацца для самастойнага выканання вучням толькі па іх жаданні.

У адпаведнасці з падпунктам 1.3 пункта 1 артыкула 1 Кодэкса аб адукацыі канікулы – гэта планавыя перапынкі для адпачынку пры атрыманні адукацыі ў вочнай форме атрымання адукацыі, таму дамашнія заданні на канікулы не задаюцца.

Дамашнія заданні не задаюцца пасля кантрольнай работы (падстава – абзац трэці часткі трэцяй пункта 56 Палажэння аб УАСА).

11. Вядзенне класных журналаў, дзённікаў вучняў

У УАСА выкарыстоўваюцца:

класныя журналы для I–IV (V) і V (VI)–XI (XII) класаў, тыпавая форма, парадак вядзення якіх зацверджаны пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 27 студзеня 2023 г. № 28 «Аб тыпавых формах класнага журнала»;

дзённікі вучня III–IV і V–ХІ класаў на рускай і беларускай мовах, тыпавая форма, парадак вядзення якіх зацверджаны пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 17 жніўня 2022 г. № 267 «Аб тыпавых формах дзённіка вучня» (у рэдакцыі пастаноў Міністэрства адукацыі ад 16 мая 2023 г. № 157; 29 верасня 2023 г. № 314).

Звяртаем увагу, што выкарыстанне ў УАСА электронных дзённікаў не адмяняе вядзенне дзённікаў вучняў на папяровай аснове. Вядзенне папяровых дзённікаў з'яўляецца абавязковым.

У выпадку прыняцця настаўнікам пачатковых класаў рашэння аб увядзенні ва II класе дзённікаў у мэтах запісу дамашняга задання, адпрацоўкі навыкаў акуратнага яго запаўнення лічым магчымым выкарыстоўваць дзённік, тыпавая форма якога зацверджана для вучняў IІІ–IV класаў.

12. Арганізацыя адукацыйных мерапрыемстваў

Праца з высокаматываванымі і адоранымі вучнямі

У 2024/2025 навучальным годзе традыцыйна будуць праводзіцца:

рэспубліканская алімпіяда па вучэбных прадметах;

рэспубліканскі конкурс работ даследчага характару (канферэнцыя) вучняў па вучэбных прадметах;

рэспубліканскія турніры юных матэматыкаў і юных фізікаў;

алімпіяда школьнікаў Саюзнай дзяржавы «Расія і Беларусь: гістарычная і духоўная супольнасць»;

рэспубліканскія дыстанцыйныя мерапрыемствы на інтэрнэт-рэсурсе па суправаджэнні алімпіяд, турніраў і конкурсаў (http://olimp.adu.by) і іншыя мерапрыемствы.

https://adu.by/ru/homeru/obrazovatelnyj-protsess-2023-2024-uchebnyj-god/obshchee-srednee-obrazovanie/instruktivno-metodicheskie-pisma.html